Viết chương trình Python đầu tiên

Bài viết này giúp bạn:

Sau khi hoàn thành, bạn sẽ:

Viết được chương trình Python đầu tiên sử dụng lệnh print().

Hiểu cú pháp cơ bản của Python.

Biết cách chạy chương trình trong PyCharm và chạy bằng dòng lệnh (terminal).

Hiểu sự khác biệt giữa IDE (Integrated Development Environment) và trình soạn thảo văn bản.

1. Cấu trúc chương trình Python đơn giản nhất

Mỗi chương trình Python bắt đầu bằng một hoặc nhiều dòng lệnh, được thực thi từ trên xuống dưới.

Câu lệnh cơ bản nhất trong Python là print() — dùng để in thông tin ra màn hình.

2. Ví dụ đầu tiên: In ra kết quả

Mở file main.py trong PyCharm (hoặc tạo file mới hello.py), nhập đoạn mã sau:

# Đây là chương trình Python đầu tiên
# Hàm print() dùng để hiển thị nội dung ra màn hình

print(1)
print(200)
print("Xin chào, đây là chương trình Python đầu tiên của tôi!")

2.1. Giải thích từng dòng

Dòng mã	Ý nghĩa
`# Đây là chương trình Python đầu tiên`	Dòng chú thích (comment), Python sẽ bỏ qua khi chạy.
`print(1)`	In ra số 1 trên màn hình.
`print(200)`	In ra số 200 trên màn hình.
`print("Xin chào, ...")`	In ra chuỗi văn bản (text). Chuỗi luôn nằm trong dấu ngoặc kép `" "` hoặc `' '`.

2.2. Kết quả sau khi chạy:

1
200
Xin chào, đây là chương trình Python đầu tiên của tôi!

3. Chạy chương trình trong PyCharm

Trong PyCharm, bạn chỉ cần:

Nhấn chuột phải vào file main.py.

Chọn Run 'main' hoặc nhấn biểu tượng tam giác màu xanh (Run) ở góc phải trên cùng.

Kết quả sẽ xuất hiện ở cửa sổ Run Console bên dưới.

Đây là môi trường tích hợp (integrated) — bạn viết mã và chạy mã ngay trong cùng một công cụ.

4. Cách chạy chương trình trong Terminal (ngoài PyCharm)

Để hiểu rõ hơn bản chất, hãy thử chạy cùng đoạn mã ngoài IDE.

Bước 1: Tạo file Python thủ công

Mở Terminal / Command Prompt và gõ:

cd Desktop   # di chuyển đến thư mục bạn muốn lưu file

Tạo file mới:

nano test.py

Nhập nội dung:

print(1)
print(200)
print("Xin chào, đây là chương trình Python đầu tiên!")

Lưu lại (Ctrl + O → Enter → Ctrl + X).

Bước 2: Chạy file Python

Nếu bạn đang dùng Windows:

python test.py

Nếu bạn đang dùng macOS hoặc Linux:

python3 test.py

Kết quả:

1
200
Xin chào, đây là chương trình Python đầu tiên!

Như vậy, bạn đã chạy chương trình mà không cần dùng IDE.

5. Sự khác biệt giữa IDE và Trình soạn thảo đơn giản

Tính năng	IDE (ví dụ: PyCharm)	Trình soạn thảo / Terminal
Viết mã	Có hỗ trợ gợi ý, tô màu cú pháp	Chỉ là văn bản thuần túy
Chạy chương trình	Nhấn nút Run, tự động thực thi	Phải dùng lệnh thủ công (`python3 file.py`)
Gỡ lỗi (Debug)	Có công cụ debug tích hợp	Cần gỡ lỗi thủ công
Quản lý dự án	Có giao diện trực quan (cây thư mục, settings, virtual env)	Thao tác bằng dòng lệnh
Hỗ trợ học tập	Dễ quan sát kết quả, thấy lỗi rõ ràng	Cần biết lệnh và thao tác terminal

Giải thích thêm: IDE là gì?

IDE (Integrated Development Environment) — Môi trường phát triển tích hợp.

Được gọi là “tích hợp” vì nó kết hợp nhiều chức năng vào cùng một nơi:

Soạn thảo mã (code editor).

Chạy chương trình.

Gỡ lỗi (debug).

Tô màu cú pháp (syntax highlighting).

Gợi ý mã thông minh (autocomplete).

Quản lý dự án và môi trường ảo.

Ví dụ:

PyCharm → cho Python.

VS Code → cho nhiều ngôn ngữ.

IntelliJ IDEA → cho Java.

6. Tóm tắt chương học

Chủ đề	Tóm tắt
Câu lệnh cơ bản nhất	`print()` để hiển thị nội dung ra màn hình
Cú pháp comment	`#` dùng để ghi chú
Cách chạy chương trình	Dùng IDE (PyCharm) hoặc dòng lệnh (`python3 file.py`)
IDE là gì	Môi trường phát triển tích hợp giúp viết & chạy mã dễ dàng hơn
Ưu điểm của IDE	Có gợi ý, tự động hóa, dễ quản lý dự án

Bài tập thực hành

Bài tập 1:

In ra ba dòng thông tin cá nhân của bạn (tên, nghề nghiệp, mục tiêu học Python):

print("Tên: Minh")
print("Nghề nghiệp: Sinh viên")
print("Mục tiêu: Thành thạo Python trong 3 tháng!")

Bài tập 2:

In ra phép tính cơ bản (ví dụ: 5 + 3) và kết quả:

print("5 + 3 =", 5 + 3)

Bài tập 3:

Tạo file mới tên greeting.py, nhập vào tên của người dùng và in ra lời chào:

ten = input("Nhập tên của bạn: ")
print("Xin chào", ten, "! Rất vui được gặp bạn 😊")